Hết thời tiền rẻ

Trần lãi suất huy động có kỳ hạn vừa chính thức được tăng thêm 1%. Dù Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đề nghị ngành ngân hàng tiết giảm chi phí, giữ ổn định mặt bằng lãi suất cho vay, song nhiều doanh nghiệp đã bắt đầu tính toán việc cơ cấu lại nguồn vốn.

Ông Nguyễn Văn Hoàng, Giám đốc Công ty Xây dựng Việt Thủy cho hay, khoản vay của công ty này sắp tới kỳ đáo hạn, nếu tiếp tục được vay, ông cũng lường trước lãi suất cho vay không còn rẻ như trước nữa. Lãi suất cho vay thực tế đã tăng so với thời kỳ dịch bệnh, sắp tới có thể tăng thêm do mặt bằng lãi suất huy động tăng.

“Đương nhiên, lãi suất cho vay tăng sẽ khiến doanh nghiệp thêm gánh nặng chi phí trong bối cảnh nền kinh tế vừa phục hồi, giá nguyên, nhiên, vật liệu tăng cao. Chúng tôi đang cơ cấu lại nguồn vốn cũng như sắp xếp lại các dự án, thay vì triển khai cùng lúc nhiều dự án như trước, chúng tôi sẽ tập trung vào một số dự án sắp hoàn thành, rồi mới triển khai tiếp để tiết kiệm vốn”, ông Hoàng nói.

Mặc dù mong muốn lãi suất cho vay tiếp tục ổn định ở mức thấp, song ông Hoàng cũng cho rằng, giữ được lạm phát ở mức thấp mới là điều quan trọng nhất với người dân. Hơn ai hết, các doanh nghiệp ngành xây dựng hiểu rõ nhất “bão giá” nguyên vật liệu thời gian qua. Nếu lạm phát tăng, cơn sốt hàng hóa lan rộng, thách thức mà doanh nghiệp đối mặt không chỉ là lãi suất cao.

Việc NHNN điều chỉnh lãi suất điều hành chậm hơn nhiều so với thế giới được giới chuyên gia cho là sự cố gắng rất lớn của chính sách tiền tệ sau một thời gian dài chịu sức ép. Mức tăng lãi suất 1% của NHNN thời điểm này được đánh giá là phù hợp, tránh “nước đến chân mới nhảy”.

TS. Nguyễn Hữu Huân (Trường đại học Kinh tế TP.HCM) cho hay, một số ngân hàng thương mại cổ phần đã tìm cách lách trần để huy động vốn. Việc tăng lãi suất điều hành lúc này là rất cần thiết, không chỉ kiểm soát lạm phát, ổn định tỷ giá, mà còn giúp cải thiện thanh khoản ngân hàng.

Dĩ nhiên, lãi suất huy động tăng sẽ khiến mặt bằng lãi suất cho vay tăng lên, song theo ông Huân, do Chính phủ và NHNN đã có chủ trương ổn định lãi suất cho vay, nên các ngân hàng không thể tăng mạnh lãi suất cho vay, nhất là với các lĩnh vực ưu tiên, mà phải tiết giảm chi phí hoạt động. Tuy nhiên, với một số lĩnh vực không phải ưu tiên, lãi suất cho vay có thể tăng trong thời gian tới.

Trong bối cảnh này, TS. Đinh Trọng Thịnh, Giảng viên Học viện Tài chính khuyến nghị, doanh nghiệp nên tái cơ cấu hoạt động sản xuất - kinh doanh, sử dụng tiết kiệm vốn cũng như đa dạng hóa nguồn vốn hơn. Nghị định 65/2022/NP-CP của Chính phủ vừa ban hành dễ thở hơn so với dự thảo trước đó được kỳ vọng sẽ giúp doanh nghiệp khởi động lại kênh huy động vốn bằng trái phiếu, giảm áp lực lên hệ thống ngân hàng. 

Chấp nhận hy sinh lãi suất để ổn định vĩ mô

Ổn định lãi suất cho vay là mong muốn của doanh nghiệp, cũng như của Chính phủ. Giữ ổn định lãi suất cho vay trong khi lãi suất huy động tăng là bài toán khó của ngành ngân hàng. Song mục tiêu này không phải không thực hiện được.

Lãi suất điều hành vừa tăng, song với chính sách tiền tệ coi trọng ổn định vĩ mô, mặt bằng lãi suất cho vay thời gian tới sẽ nhích từ từ, chứ không tăng mạnh. Những diễn biến bất lợi của kinh tế thế giới đang gây khó khăn cho điều hành chính sách tiền tệ.

Tuy nhiên, nền tảng nội tại của nước ta vẫn rất tốt và Chính phủ hoàn toàn có thể đạt được mục tiêu đặt ra từ đầu năm.

- TS. Nguyễn Hữu Huân (Trường đại học Kinh tế TP.HCM)

Thứ nhất, gói hỗ trợ lãi suất 2% quy mô 40.000 tỷ đồng mới giải ngân chưa đáng kể và dư địa còn nhiều. Thúc đẩy giải ngân gói hỗ trợ lãi suất sẽ làm trung hòa tác động tiêu cực của việc tăng lãi suất cho vay.

Thứ hai, NHNN vẫn còn nhiều công cụ để khuyến khích ngân hàng thương mại giữ mặt bằng lãi suất cho vay, như công cụ room tín dụng. Tuy vậy, mặt bằng lãi suất cho vay ổn định - nếu giữ được - cũng chỉ áp dụng với các lĩnh vực ưu tiên. Với các lĩnh vực khác, đặc biệt lĩnh vực tín dụng rủi ro, lãi suất cho vay tăng là khó tránh. Đây là điều doanh nghiệp và cả nền kinh tế phải chấp nhận trong bối cảnh lạm phát và lãi suất toàn cầu tăng chóng mặt.

Ông Phạm Chí Quang, Phó vụ trưởng phụ trách điều hành Vụ Chính sách tiền tệ khẳng định, về nguyên lý, không thể cùng lúc ổn định lãi suất và tỷ giá. Việc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) và các ngân hàng trung ương toàn cầu tăng lãi suất tác động trực tiếp tới Việt Nam. Trong bối cảnh này, nếu giữ mặt bằng lãi suất quá thấp, ổn định quá lâu, sẽ ảnh hưởng đến tỷ giá, từ đó gây nên những bất ổn kinh tế vĩ mô khác.

Do đó, NHNN thấy rằng, cần phải điều chỉnh lãi suất để hóa giải những cú sốc kinh tế vĩ mô, neo giữ được tâm lý kỳ vọng lạm phát của dân chúng và đạt được những mục tiêu về lạm phát mà NHNN, Chính phủ đặt ra từ đầu năm, qua đó góp phần ổn định kinh tế vĩ mô. 

Nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng, ổn định tỷ giá giống như “phòng tuyến sông Cầu”, tiền đồng mất giá sẽ kéo theo nhập khẩu lạm phát, mất ổn định kinh tế vĩ mô. Từ đầu năm đến nay, tiền đồng đã mất giá 4%, nếu không tăng lãi suất, mức độ mất giá của tiền đồng sẽ còn phi mã hơn nữa.

Trong lịch sử, Việt Nam từng phải điều chỉnh tỷ giá 9,2% và doanh nghiệp phải mất nhiều năm để phân bổ lỗ do tỷ giá. Chưa kể, nếu tiền đồng mất giá, lạm phát tăng, người nghèo  bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Vì vậy, kiểm soát lạm phát, ổn định vĩ mô, bảo vệ giá trị tiền đồng là mục tiêu số một của chính sách tiền tệ hiện nay, kể cả khi buộc phải hy sinh lãi suất.